To, że świadczenie z ZUS nie będzie wystarczające do godnego życia na emeryturze, jest niemal pewne. Im więcej czasu pozostało do twojego przejścia na emeryturę, tym mniej optymistyczne prognozy dotyczące wysokości świadczenia emerytalnego, które otrzymasz z państwowego systemu.
Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to jeden z najnowszych pomysłów na wsparcie swojego „emerytalnego budżetu”.
Co to są PPK?
Jak działają?
Czy to dobry sposób gromadzenia oszczędności emerytalnych? Zapraszam do lektury!
Table of Contents
Co to są PPK?
Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to powszechny, dobrowolny, kapitałowy system długoterminowego oszczędzania, w którym gromadzone są prywatne oszczędności.
Dobrowolny, bo każdy uczestnik PPK ma możliwość decyzji, czy pozostaje w programie (do którego- w większości przypadków- został automatycznie zapisany) czy chce z niego zrezygnować.
Długoterminowy– założeniem jest gromadzenie środków minimum do 60. roku życia.
Prywatne oszczędności- mówi o tym wprost art. 3.2: Środki gromadzone w PPK stanowią prywatną własność uczestnika PPK, z zastrzeżeniem art. 105.
Ciekawostka- w ustawie nie jest zapisane, że jest to program stworzony w celu oszczędzania na emeryturę:
Art. 3. 1.
PPK jest tworzony w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez uczestnika PPK z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60. roku życia oraz na inne cele określone w ustawie.
Domyślnie jednak zakładamy, że gromadzone środki mają stanowić wsparcie na czas “jesieni życia”.
Kto jest zaangażowany w PPK?
Po pierwsze: pracodawcy[1]. Udział pracodawcy jest obowiązkowy, z jednym wyjątkiem: pracodawca ma prawo zrezygnować z prowadzenia PPK, jeśli prowadzi już PPE (Pracowniczy Program Emerytalny) na odpowiednich warunkach.
Nie wszystkie firmy zostały objęte PPK jednocześnie. Całe wdrożenie zostało podzielone na 4 etapy według wielkości zatrudnienia w danym przedsiębiorstwie[2]:
A) 1.07.2019 – objęcie programem osób zatrudnionych w największych przedsiębiorstwach (zatrudniających co najmniej 250 osób)
B) 1.01.2020 – podmioty zatrudniające 50 – 249 osób; ten termin ostatecznie uległ przesunięciu ze względu na sytuację związaną z COVID-19, firmy z tej grupy mają więc taki sam harmonogram działań jak firmy z zatrudnieniem 20-49 osób;
C) 1. 07.2020 – podmioty zatrudniające 20 – 49 osób;
D) 1.01.2021 – podmioty zatrudniające do 19 osób + jednostki sektora finansów publicznych.
Jakie obowiązki ciążą na pracodawcy z tytułu PPK? To między innymi:
- dokonanie wyboru instytucji finansowej,
- zawarcie umowy o zarządzanie PPK,
- zawarcie umowy o prowadzenie PPK,
- finansowanie wpłat podstawowych z własnych środków.
Kolejna zaangażowana grupa to pracownicy[3].
Udział pracowników- w przeciwieństwie do pracodawców- jest dobrowolny. Pracodawca musi zapewnić zatrudnionym możliwość przystąpienia do PPK, natomiast pracownik nie ma obowiązku skorzystania z tego rozwiązania.
W celu zwiększenia powszechności udziału pracowników w PPK został wprowadzony mechanizm automatycznego zapisu dla osób w wieku od 18 do 54 lat. Co to oznacza? Jeśli zaliczasz się do osób w tym przedziale wiekowym, nie musisz robić absolutnie nic, aby zostać uczestnikiem Pracowniczych Planów Kapitałowych. Twoje aktywne działanie jest natomiast niezbędne wtedy, kiedy z udziału w PPK chcesz zrezygnować (tzw. opt-out).
Pracownicy w kolejnym przedziale wiekowym- czyli między 55 a (nieukończone) 70 lat- są zapisywani po wyrażeniu chęci uczestnictwa. Osoby, które ukończyły 70. rok życia, nie mają możliwości przystąpienia do PPK.
To istotna informacja, więc napiszę o niej jeszcze raz- automatyczny zapis nie jest równoznaczny z obowiązkiem uczestnictwa w PPK- wystarczy złożyć u pracodawcy odpowiednią deklarację rezygnacji. Deklaracja ta jest ważna przez 4 lata- po tym czasie ponownie zostaniemy zapisani do programu. Pracownik może w dowolnym momencie zrezygnować z udziału w PPK i w dowolnym momencie ponownie do dołączyć.
Do PPK nie mogą przystąpić osoby samozatrudnione. (Których w Polsce mamy ładnych parę milionów…)
Skąd w PPK biorą się pieniądze?
Są 3 źródła wpłat:
- pracodawca
- pracownik
- państwo (konkretniej: państwowy fundusz celowy- Funduszu Pracy).
Co niektórzy uznają, że źródła wpłat są w rzeczywistości dwa: pracownik i pracodawca. Wynika to z założenia (zresztą słusznego!), że państwo nie posiada swoich środków- pieniądze, którymi dysponuje, pochodzą przecież z danin publicznych wnoszonych m.in. przez dwa wcześniej wymienione rodzaje podmiotów, czyli pracodawców i pracowników.
Ile środków będzie gromadzone w PPK?
Pracodawca przeznacza na PPK od 1,5% (wpłata podstawowa) do 4% wynagrodzenia brutto pracownika. Co ważne, pracodawcy nie wolno potrącać tej kwoty z wynagrodzenia pracownika- musi je wygospodarować z własnych, dodatkowych środków. Jest to więc kolejne obciążenie finansowe pracodawcy.
Pracownik przeznacza na PPK od 2% (wpłata podstawowa) do 4% swojego wynagrodzenia brutto. (Wpłata podstawowa może być obniżona w przypadku osób zarabiających mniej niż 120% obowiązującej pensji minimalnej.) Obliczone w ten sposób środki są potrącane z wypłaty i przekazywane przez pracodawcę do wybranej instytucji finansowej.
Wpłaty zależne od wysokości wynagrodzenia brutto można podsumować następująco:
| wpłacający | wpłata podstawowa | wpłata dodatkowa | wpłata maksymalna |
| pracodawca | 1,5% | 2,5% | 4,0% |
| pracownik | 2,0% | 2,0% | 4,0% |
| łącznie | 3,5% | 4,5% | 8,0% |
Państwo „dorzuca” każdemu uczestnikowi jednorazowo wpłatę powitalną w wysokości 250 zł oraz 240 zł dopłaty rocznej z Funduszu Pracy. Są to wartości niezależne od wysokości wynagrodzenia pracownika.
Rozważmy powyższe wielkości na konkretnym przykładzie. Załóżmy pensję brutto w wysokości 5000 zł.
W przypadku minimalnych wpłat:
- wpłata pracownika: 2% * 5000 zł = 100 zł
- wpłata pracodawcy: 1,5% * 5000 zł = 75 zł
- wpłata z Funduszu Pracy: 20 zł (średniomiesięcznie; 240 zł rocznie / 12 miesięcy)
- ŁĄCZNIE: 195 zł miesięcznie
W przypadku maksymalnych możliwych wpłat:
- wpłata pracownika: 4% * 5000 = 200 zł
- wpłata pracodawcy: 4% * 5000 = 200 zł
- wpłata z Funduszu Pracy: 20 zł (średniomiesięcznie; 240 zł rocznie / 12 miesięcy)
- ŁĄCZNIE: 420 zł miesięcznie
Na co warto zwrócić uwagę? Na to, jak zmieni się wysokość wypłacanego pracownikowi wynagrodzenia. Zostanie ono pomniejszone nie tylko o środki przekazywane przez niego na PPK z „własnej kieszeni” (czyli według powyższych przykładów 100 zł lub 200 zł miesięcznie), ale również o wysokość podatku dochodowego liczonego od wpłaty pracodawcy (traktowanej jako benefit dla pracownika), czyli o
17% * 75 zł = 12,75 zł przy wpłacie minimalnej, a 17% * 200 zł = 34 zł przy maksymalnej możliwej w tym scenariuszu wpłacie pracodawcy.
Ważne: wysokość dobrowolnych wpłat pracodawcy nie jest powiązana z wysokością dobrowolnych wpłat pracownika. Zarówno pracodawca, jak i pracownik niezależnie od siebie podejmują decyzję odnośnie do odprowadzania wpłat dobrowolnych- czy ich dokonywać i w jakiej wysokości.
Co się dzieje z gromadzonymi środkami?
Wyboru instytucji, której będą powierzane gromadzone w ramach PPK środki, dokonuje pracodawca w porozumieniu z reprezentacją pracowników.
Pracownicze Plany Kapitałowe mogą być prowadzone przez:
- zakłady ubezpieczeń
- towarzystwa emerytalne
- towarzystwa funduszy inwestycyjnych.
Aktualnie można wybierać spośród 20 podmiotów rynku finansowego.
Środki przekazywane do wybranej instytucji są inwestowane przy użyciu różnych instrumentów finansowych: zarówno udziałowych (głównie akcji), jak i dłużnych (np. obligacji).
Czy wszystkie środki są inwestowane w ten sam sposób?
Nie, strategia inwestycyjna zależy między innymi od wieku uczestnika. Co do zasady im starszy uczestnik, tym mniej ryzykowna strategia danego funduszu. Aby działało to zgodnie z powyższym założeniem, środki gromadzone są w tzw. funduszach zdefiniowanej daty (FZD). Są to fundusze, które zmieniają założenia inwestycyjne ograniczając poziom ryzyka w zależności od wieku uczestnika PPK.
Każdy uczestnik zostaje z automatu przypisany do określonego funduszu zdefiniowanej daty w zależności od swojego roku urodzenia. Jest jednak możliwość transferu naszych środków i ich ulokowania w różnych FZD (bardziej/ mniej ryzykownych niż ten, do którego jesteśmy z góry przypisani).
Jak stwierdzić, do którego subfunduszu jesteś przypisany?
Weźmy dla przykładu subfundusz (subfundusz = wyodrębniona część funduszu) o możliwej nazwie „PPK 2030”. Zawarty w tej nazwie rok to data, w której określona grupa osób osiągnie wiek 60 lat. Nietrudno policzyć, że będą to osoby urodzone w roku 1970. Aby nie tworzyć osobnych subfunduszy dla każdego, pojedynczego rocznika uczestników (byłoby ich wtedy całkiem sporo, bo kilkadziesiąt), przyjęto założenie, że dany subfundusz będzie przeznaczony dla 5 roczników pracowników.
Odnosząc to do powyższego przykładu- rok 1970 będzie traktowany jako środek pięcioletniego przedziału, w związku z tym subfundusz „2030” będzie tym docelowym dla osób urodzonych w latach: 1968, 1969, 1970, 1971, 1972. Analogicznie będzie to wyglądać dla pozostałych subfunduszy („2035”, „2040”, itp.).
Kiedy można skorzystać ze zgromadzonych środków?
Pieniądze gromadzimy po to, żeby w końcu się na coś przydały. Kiedy i w jaki sposób będziemy mogli wypłacić to, co zgromadziliśmy przez lata oszczędzania w ramach Pracowniczych Planów Kapitałowych?
Tutaj możliwe jest kilka scenariuszy. Warto wiedzieć o nich wszystkich.
- Wypłata środków po 60. roku życia w ratach: 25% jednorazowo + pozostałe 75% w przynajmniej 120 ratach (co miesiąc przez 10 lat) – jest to wariant domyślny; w tym scenariuszu wypłaty nie są opodatkowane.
- Wypłata środków po 60. roku życia jednorazowo – konieczność zapłaty „podatku Belki”.
- Wypłata środków przed 60. rokiem życia (tzw. zwrot)- w tym scenariuszu dużo się dzieje i jest to zróżnicowane ze względu na źródło wpłat:
- wpłaty ze strony państwa- tracimy 100% tych środków,
- wpłaty pracodawcy- 30% zostanie przelane do ZUS i będzie zapisane na naszym „zusowskim” koncie jako należna składka; od pozostałych 70% środków będziemy musieli zapłacić podatek od zysków kapitałowych,
- nasze wpłaty (pracownika) – płacimy podatek od zysków kapitałowych wypracowanych przez nasze środki.
- Inne, wyszczególnione w ustawie sytuacje:
-
- pożyczka na mieszkanie (do 100% wartości rachunku)- zgromadzone środki możemy wykorzystać na wpłatę udziału własnego przy zakupie/ przebudowie mieszkania. Są to pieniądze, które docelowo musimy oddać (z powrotem zasilą nasze konto PPK); to rozwiązanie to taka pożyczka od nas… dla nas;
- poważne zachorowanie– 25% wartości rachunku może być wykorzystane w sytuacji wystąpienia (zdefiniowanego w ustawie) poważnego zachorowania uczestnika, jego małżonka lub dziecka; środki te nie podlegają zwrotowi- czyli tak naprawdę uszczuplasz swój kapitał;
- śmierć uczestnika PPK (na etapie gromadzenia środków lub wypłaty) – w związku z tym, że pieniądze gromadzone na rachunkach PPK mają charakter prywatny i podlegają dziedziczeniu, w razie śmierci uczestnika zostaną przekazane uprawnionym osobom wskazanym przez uczestnika.
PPK – czy to „nowe OFE”?
Często spotykam się z porównaniem, że PPK będą powtórką OFE.
Jest kilka zasadniczych różnic między tymi dwoma rozwiązaniami.
- Udział w PPK jest dobrowolny.
- W przypadku PPK mamy wpływ na wysokość wpłat – sami decydujemy, jaką kwotę z przedziału 2% – 4% naszej pensji brutto przekażemy na konto PPK.
- Środki gromadzone w formie PPK są ustawowo prywatne. Środki w OFE mają charakter publiczny, bo pochodzą z obowiązkowej, powszechnej składki emerytalnej.
- Wypłata środków z PPK według domyślnego scenariusza (ukończony 60. rok życia; 25% kapitału wypłacone jednorazowo + reszta w minimum 120 ratach) powoduje brak konieczności zapłaty podatku.
- PPK wiąże się z niższymi w porównaniu do OFE opłatami za zarządzanie (ustawowe ograniczenie do 0,6%).
- PPK nie mają związku z powszechnym systemem emerytalnym, OFE natomiast były częścią tego systemu.
Ile z tego będę mieć?
To pytanie, na które nikt Tobie precyzyjnie nie odpowie. Można, oczywiście, pokusić się o pewne prognozy- jeśli chcesz zrobić taką symulację, zajrzyj na stronę www.mojeppk.pl/kalkulator.html. Po wpisaniu podstawowych danych otrzymasz odpowiednią kalkulację. Zwróć uwagę na przyjęte w niej założenia- moim zdaniem są dość optymistyczne. Stopa zwrotu z inwestycji w okresie oszczędzania, stopa zwrotu z inwestycji w okresie wypłat czy też zakładany roczny wzrost wynagrodzenia- zmiana któregokolwiek z tych czynników będzie mieć istotny wpływ na końcowe wyniki.
Pamiętaj: inwestowanie zawsze wiąże się z ryzykiem, a wysokość środków zgromadzonych w ramach PPK nie jest w żaden sposób gwarantowana.
Czy to dobry sposób gromadzenia oszczędności emerytalnych?
Pracownicze Plany Kapitałowe należy traktować jako formę dywersyfikacji źródeł finansowania na emeryturze; jako dodatek wspierający gromadzenie środków emerytalnych. Nawet jeśli skorzystasz z PPK, to warto rozważyć dodatkowe rozwiązania, które pomogą zwiększyć tzw. stopę zastąpienia (stosunek wysokości emerytury do pensji).
Mam nadzieję, że ten wpis wzbogacił Twoją wiedzę o Pracowniczych Planach Kapitałowych.
Masz jakieś pytania, na które nie znajdujesz odpowiedzi?
Daj znać w komentarzu!
Patrycja
[1] W ustawie jest mowa o podmiocie zatrudniającym; jest on zdefiniowany w art. 2 ust 1. pkt. 21) Ustawy z 4.10.2018.
[2] Termin wdrożenia nie jest jednoznaczny z momentem rozpoczęcia odkładania środków. Na wdrożenie składają się m.in. zawarcie umowy o zarządzanie PPK czy też zawarcie umowy o prowadzenie PPK.
[3] Osoby zatrudnione; zdefiniowane w art. 2 punkt 18) Ustawy.
[4] Otwarte Fundusz Emerytalne