Photo by Jacek Dylag on Unsplash

 

Są ubezpieczenia, o których istnieniu wiele osób (jeszcze) nie słyszało. Są też takie, o których posiadaniu… nie wiemy lub nie pamiętamy. O czym mowa? O ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym.

W powszechnym rozumieniu ubezpieczenie OC jest zwykle kojarzone z obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych (potocznie nazywanym „OC komunikacyjnym”). A są przecież także chociażby ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawodowej (część z nich jest obowiązkowa, np. dla inżynierów budownictwa czy architektów, a część dobrowolna np. dla weterynarzy) czy właśnie tytułowe dobrowolne ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym.

Ten produkt jest zwykle dodatkiem do ubezpieczenia nieruchomości, dlatego jeśli masz ubezpieczone mieszkanie, istnieje spore prawdopodobieństwo, że jesteś chroniony również z tytułu ubezpieczenia OC w życiu prywatnym- warto to sprawdzić!

Zacznijmy jednak od początku.

Na początku był… kodeks cywilny

 

Przyjrzyjmy się jednemu z artykułów kodeksu cywilnego.

Art. 415.

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.[1]

Jest szkoda, jest odpowiedzialny za szkodę, jest poszkodowany- do akcji może więc wkroczyć ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej należą do kategorii ubezpieczeń majątkowych[2]. Kilka regulacji znajdziemy na ich temat we wspomnianym kodeksie cywilnym.

Art. 822.

1. Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. (…)

4. Uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Tłumacząc z polskiego na polski: jeśli ponosisz odpowiedzialność za wyrządzenie komuś szkody- zarówno majątkowej (na mieniu), jak i osobowej (związanej z uszkodzeniem ciała/ rozstrojem zdrowia) –  i jesteś ubezpieczony z tytułu OC, to ubezpieczyciel wypłaci poszkodowanemu określone świadczenie[3]. (Oczywiście, przy założeniu spełnienia warunków określonych w umowie ubezpieczenia.) Warto zwrócić uwagę na to, że ochrona w ramach każdego ubezpieczenia OC dotyczy szkód wyrządzonych przez ubezpieczonego osobie trzeciej, natomiast w przypadku pozostałych ubezpieczeń majątkowych ochrona dotyczy szkody w majątku ubezpieczonego[4].

Kim jest osoba trzecia? Osoba trzecia to każda osoba, która nie jest stroną (danej) umowy ubezpieczenia; to inaczej „poszkodowany” (np. art. 428 k. c.) lub „uprawniony do odszkodowania” (art. 822 § 4 i 5 k.c.). Konkretne definicje znajdziemy, oczywiście, w ogólnych warunkach poszczególnych ubezpieczeń.

Często ochrona w ramach ubezpieczenia OC w ż.p. dotyczy nie tylko samego ubezpieczonego, ale jest rozszerzona również na jego osoby bliskie. Oznacza to, że nie jest potrzebna dodatkowa polisa dla poszczególnych osób w danym gospodarstwie domowym. W przypadku wyrządzenia osobie trzeciej szkody np. przez małżonka osoby ubezpieczonej, ubezpieczenie również spełni swoje zadanie.

 

Co jest istotą ubezpieczenia OC w życiu prywatnym?

 

Można powiedzieć, że istota właściwie każdego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej polega na tym, że chroniony jest z jednej strony ubezpieczony i jego bliskie osoby (bo ciężar zapłaty odszkodowania przechodzi na ubezpieczyciela), a z drugiej strony- poszkodowany, który jest beneficjentem świadczenia wypłaconego przez ubezpieczyciela i który jest niejako chroniony od sytuacji, w której sprawca szkody nie miałby środków na odszkodowanie. Dwie pieczenie na jednym ogniu.

Trzeba zaznaczyć, że ubezpieczyciel odpowiada za skutki działań w związku z odpowiedzialnością deliktową[5] ubezpieczonego czyli odpowiedzialnością wynikająca z tzw. czynu niedozwolonego.

Co ważne, ubezpieczenie może zadziałać w przypadku nieumyślnych działań i zaniedbań, natomiast nie zadziała w razie działań świadomych, celowo dokonywanych przez ubezpieczonego. Jeśli z premedytacją zarysujemy samochód nielubianego sąsiada, będziemy zobowiązani do naprawienia szkody z własnej kieszeni – nasze ubezpieczenie nie pokryje tej sytuacji.

Co jeszcze jest warunkiem koniecznym, aby móc skorzystać z ubezpieczenia OC w życiu prywatnym? Możliwość przypisania winy osobie ubezpieczonej.

 

W jakich sytuacjach mogę skorzystać z ubezpieczenia OC w życiu prywatnym?

 

Przejdźmy do konkretów, czyli kiedy może nam się przydać posiadanie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym? Na przykład wtedy, gdy:

• jesteś rodzicem– w związku z tym, że to Ty odpowiadasz za swoje dzieci i skutki ich działań, ubezpieczenie OC może się przydać w razie wyrządzenia komuś szkody przez Twoje dziecko. Stłuczenie piłką szyby u sąsiada, zarysowanie hulajnogą samochodu – pewnie sam jesteś w stanie przytoczyć dużo więcej przykładów z życia wziętych;
• jesteś posiadaczem zwierząt– zwierzęta też są zdolne do wyrządzenia znacznych szkód. Pogryzienie, zadrapanie, wbiegnięcie pod koła roweru czy samochodu- wszystkie te sytuacje mogą powodować roszczenia od osób trzecich;
• spowodujesz wypadek– jeśli poruszasz się środkami transportu, których użytkowanie nie wymaga posiadania obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, to możesz docenić wartość dobrowolnego ubezpieczenia OC w życiu prywatnym. Czy jedziesz rowerem, hulajnogą, na rolkach, wrotkach, deskorolce czy czymkolwiek sobie jakimkolwiek innym sprzęcie- szkody, które wyrządzisz, mogą Cię słono kosztować. A po co płacić za nie z własnej kieszeni? Od tego masz ubezpieczenie! No chyba, że jeszcze nie masz…
• jesteś najemcą nieruchomości– ubezpieczenie OC w ż.p. może w takiej sytuacji stanowić alternatywę dla kaucji wymaganej przez właściciela. To jednocześnie niższy koszt i większa ochrona – kaucja często jest równowartością miesięcznego czynszu, co może być niewystarczające na pokrycie wyrządzonych przez lokatora szkód. Zabezpieczenie w postaci polisy może się przydać na przykład na wypadek uszkodzeń spowodowanych przez wspomniane już wcześniej zwierzęta czy dzieci;
• jesteś właścicielem nieruchomości– szkody powstałe w związku z posiadaniem domu jednorodzinnego, lokalu mieszkalnego czy garażu mogą być pokryte z ubezpieczenia OC w ż.p. Przykłady: przechodzień łamie nogę na oblodzonym chodniku przy naszej posesji;
• uszkodzisz/ zniszczysz cudze mienie– wystarczy, że przypadkiem kogoś popchniesz i wytrącisz mu z ręki telefon czy uszkodzisz czyjąś własność używając drona;
• amatorsko uprawiasz sport– dość częstą sytuacją jest wjechanie w kogoś na stoku narciarskim.

 

Na co zwrócić uwagę przy wyborze ubezpieczenia OC w życiu prywatnym?

 

Niezależnie od rodzaju ubezpieczenia zawsze warto trzeba zapoznać się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, zwracając szczególną uwagę na zakres ubezpieczenia:

• podmiotowy, czyli kto jest objęty ochroną ubezpieczeniową,
• przedmiotowy– jakie zdarzenia są podstawą do wypłaty świadczenia przez ubezpieczyciela,
• terytorialny– na jakim obszarze jesteśmy chronienie (Polska? Europa? Świat?)

oraz na wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Ważna jest także suma gwarancyjna, czyli kwota stanowiąca górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Jeśli wyrządzona przez nas szkoda przewyższy sumę gwarancyjną, to różnicę tych kwot będziemy musieli pokryć z własnej kieszeni.

 

Kiedy ubezpieczenie OC w życiu prywatnym nie zadziała?

 

O tym mówią właśnie wyłączenia wskazane w ogólnych warunkach danego ubezpieczenia. Są to sytuacje, w których ubezpieczyciel jest zwolniony z odpowiedzialności (z wypłaty świadczenia). W takich przypadkach, mimo posiadania ubezpieczenia OC w życiu prywatnym, to na nas będzie ciążył obowiązek zapłaty odszkodowania osobie poszkodowanej. Przykładowe wyłączenia dotyczą następujących szkód [6]:

• spowodowanych przez psy agresywnej rasy lub przez zwierzęta inne niż domowe,
• powstałych wskutek prowadzenie działalności gospodarczej,
• powstałych w związku z posiadaniem i użytkowaniem pojazdów mechanicznych podlegających rejestracji,
• wyrządzonych sobie lub osobom bliskim,
• wyrządzonych umyślnie,
• spowodowanych w trakcie wykonywania aktywności zawodowych,
• wyrządzonych w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających,
• powstałych w dokumentach, papierach wartościowych, dziełach sztuki.

W niektórych przypadkach można rozszerzyć odpowiedzialność ubezpieczyciela korzystając z dodatkowych klauzul umownych.

 

Ubezpieczenie OC w życiu prywatnym a zalanie mieszkania

 

To bardzo ciekawe i – jak się okazuje- od wielu lat sporne zagadnienie. Zalanie mieszkania to jedna z najczęstszych szkód mieszkaniowych. Kto za taką szkodę zapłaci? To wcale nie jest oczywiste.

 

Co zrobić, gdy sąsiad zaleje Tobie mieszkanie?

 

1. Możesz dochodzić roszczenia z ubezpieczenia podmiotu odpowiedzialnego za zalanie (przyjmijmy, że jest to sąsiad [7]). Jeśli sąsiad posiada ubezpieczenie OC w życiu prywatnym, to Twoje roszczenie o naprawienie szkody może być zrealizowane w ramach jego ubezpieczenia.

Ważne! Lokator/właściciel mieszkania ponosi odpowiedzialność za zalanie sąsiadów wyłącznie wtedy, gdy można mu przypisać winę. Do szkód polegających na zalaniu lokalu położonego niżej ma zastosowanie wspomniany już wcześniej art. 415 kodeksu cywilnego (odpowiedzialność na zasadzie winy), a nie art. 433 kc [8] (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka), co potwierdzają kolejne orzeczenia Sądu Najwyższego [9].

Co to oznacza w praktyce? To, że jako poszkodowany nie otrzymasz świadczenia z ubezpieczenia OC w życiu prywatnym sąsiada, jeśli nie będzie można udowodnić jego winy i przypisać odpowiedzialności za powstałą szkodę [10]. Co więcej, to Twoim zadaniem jako poszkodowanego jest udowodnienie tego, że zalanie powstało na skutek działania lub zaniedbania po stronie sąsiada. W razie braku winy sąsiada nie ma podstaw do domagania się od niego pokrycia z własnej kieszeni kosztów związanych ze szkodami powstałymi w naszym lokalu.

Wtedy pozostaje skorzystanie z poniższej opcji.

2. Jeżeli Twoje ubezpieczenie nieruchomości ma w zakresie zalanie przez osoby trzecie, to możesz dochodzić odszkodowania w ramach swojego ubezpieczenia (bez względu na brak/ istnienie winy sąsiada). Jeśli sąsiad będzie winny zalania, to po wypłacie Tobie odszkodowania towarzystwo ubezpieczeń może (lecz nie musi) zwrócić się do niego z regresem, czyli żądaniem zwrotu wypłaconego odszkodowania.

Cały temat sprowadza się więc do ustalenia, kto jest odpowiedzialny za zalanie mieszkania. Wina może leżeć po stronie spółdzielni mieszkaniowej (np. w związku z brakiem lub nieprawidłowo przeprowadzoną kontrolą okresową), zarządcy budynku, sąsiada z wyższej kondygnacji lub z naszego własnego działania/ zaniechania.

_________________________

Mam nadzieję, że dzisiejsza lektura wzbogaciła Twoją ubezpieczeniową wiedzę.

Do następnego!

#weźsięubezpiecz

______________________________

Dodatkowe informacje dla dociekliwych

1. http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia2/iii%20czp%2063-12.pdf
2. https://dom.trojmiasto.pl/Ubezpieczenia-Zalane-mieszkanie-to-nie-dramat-n109707.html
3. https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Palestra/Palestra-r1982-t26-n9_10(297_298)/Palestra-r1982-t26-n9_10(297_298)-s40-50/Palestra-r1982-t26-n9_10(297_298)-s40-50.pdf
4. https://ubea.pl/Kiedy-zaplacimy-za-zalane-mieszkanie-sasiada%2Cartykul%2C1072/
5. https://www.rp.pl/artykul/915163-Zasady-odpowiedzialnosci-za-zalanie-cudzego-mieszkania.html
6. https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/iii-czp-41-12-odpowiedzialnosc-za-szkode-wyrzadzona-521382868

 

[1] Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93

[2] W odróżnieniu od ubezpieczeń osobowych.

[3] W przypadka szkód majątkowym mówimy o odszkodowaniu, a w przypadku szkód osobowych- o zadośćuczynieniu.

[4] Osoba trzecia a osoby objęte ubezpieczeniem, Paweł Sukiennik, https://dumnizubezpieczen.pl/index.php/2019/12/05/osoba-trzecia-a-osoby-objete-ubezpieczeniem/?fbclid=IwAR39tqvxOhtzQu_2VdokGIxEKfyPVizB0ojJOOmWNXkzTkomeIucxV0q9iE [dostęp 17.04.2021]

[5] Drugim rodzajem jest odpowiedzialność kontraktowa tj. wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy. Przykładem może być opóźnienie w dostarczeniu towaru przez kontrahenta.

[6] Na podstawie wybranych ogólnych warunków ubezpieczeń.

[7] Równie dobrze może to być wspólnota mieszkaniowa, spółdzielnia mieszkaniowa zarządca lub administrator danego budynku.

[8] Art. 433. Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec.

[9] Np. uchwała SN z dnia 19 lutego 2013r., III CZP 63/12; orzeczenia SN z sygnaturą 4 CR 1071/58, III CZP 3/69, I CR 295/80 oraz I CKN 1156/99.

[10] Są jednak wyjątki od tej zasady; można znaleźć towarzystwa ubezpieczeniowe, które ponoszą odpowiedzialność za szkody zalaniowe w ramach OC w życiu prywatnym na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy.